فسخ نکاح

فسخ نکاح چیست؟ تفاوت فسخ نکاح با طلاق چیست؟ چه عیوبی باعث فسخ می شود؟ فسخ در قراردادهای حقوقی به معنی پایان دادن به عقد بسته شده به طور یک طرفه می باشد برای فسخ نکاح هم این قانون وجود دارد؛ و مرد یا زن می تواند یک طرفه عقد یا نکاح بسته شده را باطل کنند. برای پایان دادن به عقد یا فسخ نکاح لازم بوده كه مرد یا زن دارای یکی از عیوبی كه طبق قانون مدنی منجر به باطل شدن عقد می شود باشند.

همین طور، با وجود اینكه در طلاق لازم نیست كه فردی كه قصد جدایی دارد علت طلاق را اثبات کند؛ اما در فسخ نکاح زن یا مرد باید حتماً عیوبی كه برای باطل کردن عقد وجود دارند را ثابت کنند. در غیر این صورت امکان باطل کردن عقد یا فسخ کردن نکاح برای زوج یا زوجه وجود نخواهد داشت.

نکته مهمی كه باید زوجین آن را در نظر بگیرند این بوده كه، در صورتی كه زوج یا زوجه با علم به عیوب موجود در طرف مقابل با او وارد زندگی مشترک شده باشد، امکان باطل کردن عقد را نخواهند داشت. همین طور اگر زن یا مرد عیوب طرف مقابل را متوجه شود و فوراً برای فسخ نکاح اقدام نکند؛ بعد از گذشت زمان نمی تواند درخواست فسخ کردن نکاح را به دادگاه ارائه دهد.

تفاوت های موجود بین فسخ نکاح و طلاق - فرق فسخ نکاح و طلاق چیست؟

1. طلاق منوط به تشریفات خاصی است، مثل اجرای صیغه مخصوص و حضور دو شاهد عادل. ولی فسخ نکاح تنها به اراده صاحب حق انجام می پذیرد و تنها کافیست به اطلاع طرف مقابل برسد.
2. طلاق در صورتی درست بوده كه شرایط خاصی در زن موجود باشد ولی رعایت این ترتیب در فسخ نکاح شرط نیست. به عنوان مثال فسخ نکاح در دوران عادت زنانگی و نفاس زن امکان دارد. در حالی كه طلاق زن در این دوران درست نیست.
3. قبل از وقوع طلاق باید از دادگاه حکم یا اذن گرفته شود، ولی فسخ نکاح نیاز به این اقدام ندارد و رسیدگی دادگاه محدود به احراز وجود حق فسخ بوده و تکلیفی در باب اصلاح زوجین و ارجاع به داوری ندارد.
4. طلاق حق و اختیار مرد است، در حالی كه فسخ نکاح امکان دارد از طرف زن هم واقع شود.
5. در طلاق رجعی شوهر می تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند، اما در فسخ نکاح امکان رجوع وجود ندارد، و تشکیل دوباره خانواده جز با نکاح جدید ممکن نیست.
6. اگر مرد قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهریه است ولی در فسخ نکاح زن حق مهریه ندارد، مگر اگر سبب فسخ، عنن باشد كه زن مستحق نصف مهریه می باشد.
7. در صورتی كه بین زوجین سه بار طلاق اتفاق بیفتد آن ها دیگر نمی توانند با یکدیگر ازدواج کنند مگر با آمدن محلل. اما فسخ هرچند بار كه بین زن و مرد اتفاق افتد ایجاد حرمت نمی کند.
8. طلاق مخصوص نکاح دائم بوده ولی موارد فسخ نکاح در دائم و منقطع یکسان است.

عیوب سبب حق فسخ ازدواج در مرد

عیوب مختص مرد در ماده 1122 قانون مدنی برشمرده شده و به سبب آن هرگاه مرد به علت عارضه ای ناتوان از انجام عمل زناشویی باشد قانون به زن حق می هد كه ازدواج را فسخ کند:

• خصاء: كه عارضه مربوط به اخته شدن مرد می باشد.
• عنن: ناتوانی مرد در نعوظ به شرط آنكه بعد از گذشت مدت یک سال از تاریخ رجوع زن به دادگاه، رفع نشود. عنن اگر بعد از عقد ایجاد شود هم زن را صاحب حق فسخ نکاح می کند.
• مقطوع بودن آلت تناسلی.

عیوب سبب حق فسخ نکاح در زن

عیوب مختص زن در ماده 1123 قانون مدنی برشمرده شده و به سبب آن در صورتی كه این عیوب در زمان عقد موجود باشد و مرد بدون آگاهی به آن ها با زن ازدواج کرده باشد. قانون به مرد حق فسخ ازدواج را می هد.

• جذام: بیماری خوره
• قرن: استخوانی است در فرج كه مانع جماع می شود
• برص: نوعی بیماری پوستی‏ كه بر اثر آن لكهای معمولاً بزرگ سفید یا سیاه در بدن پدید می‏آید
• افضاء: یکی شدن مجرای بول و حیض را اِفضاء می گویند
• زمین گیری
• نابینایی از دو چشم

حق فسخ نکاح به علت عیوب زن، برای جلوگیری از ضرر مرد می باشد. پس در صورتی كه بوسیله عمل جراحی یا با وسایل درمانی این عیوب از بین برود، حق فسخ نکاح هم مبنای خود را از دست می دهد و ساقط می شود.

فسخ نکاح از طرف زن

بر اساس ماده 1120 قانون مدنی، عقد دائم به فسخ یا طلاق منحل می شود. بنابراین، در قانون مدنی، مواردی که می تواند سبب فسخ شدن نکاح بشود مورد اشاره قرار گرفته اند. همانگونه که گفتیم، فسخ نکاح هم از سوی مرد صورت می گیرد و هم فسخ نکاح از طرف زن. مواردی هم که می تواند سبب فسخ شدن نکاح از سوی زن و از سوی مرد شود با هم متفاوت هستند.

نکته مهمی که در خصوص فسخ نکاح از طرف زن وجود دارد آن است که زن تنها در مواردی می تواند نکاح را فسخ کند که بتواند وجود یکی از عیوبی که در قانون مدنی برای مردان برشمرده شده است را ثابت کند. لذا تنها در صورت وجود داشتن یکی از عیوب مردان برای فسخ نکاح، زن می تواند نکاح را فسخ کند. در غیر این صورت، دیگر نمی توان با استناد به فسخ نکاح، عقد را منحل نمود.

موارد فسخ نکاح از طرف زن

علاوه بر عیوبی که زنان دارند و مرد به استناد آنها می تواند نکاح را فسخ کند، مواردی هم در قانون پیش بینی شده است که بر اساس آن، زن می تواند نکاح را فسخ کند. بر اساس ماده 1122 قانون مدنی، عيوب موجب فسخ نکاح برای زنان را می توان شامل موارد زیر دانست :

1 - خِصاء ؛ عبارتست از اخته بودن مرد که منجر به ناتوانی او در بارور کردن می شود.
خصاء یا اخته بودن مرد در صورتی برای زن ایجاد حق فسخ ایجاد می کند که پیش از عقد بوجود آمده باشد و زن از وجود آن اطلاعی نداشته باشد.

2 - عَنَن ؛ به شرط اینکه ولو یکبار عمل زناشوئی را انجام نداده باشد. این کلمه اجمالا به معنای ناتوانی مرد بر انجام روابط زناشوئی است. البته این صفت در صورتی سبب می شود که زن بتواند از حق فسخ استفاده کند که مرد حتی یکبار هم قادر به انجام عمل زناشویی نبوده باشد.

پس اگر حتی یکبار این عمل انجام شده باشد، نمی توان به این شرط استناد کرد و نکاح را فسخ نمود. در صورتی که مرد هنگام عقد به این عیب مبتلا بوده و زن از آن اطلاعی نداشته باشد، یا در دوران زناشوئی این بیماری برای او ایجاد شود، در هر دو حالت زن حق فسخ خواهد داشت.

3 - مقطوع بودن آلت تناسلی مرد به اندازه ای که قادر به عمل زناشوئی نباشد ؛ این امر نیز در صورتی موجب ایجاد حق فسخ برای زن می شود که پیش از عقد به وجود آمده باشد و زن از آن اطلاع نداشته باشد.

4 - جنون نیز عیبی است که در میان مردان و زنان مشترک می باشد و هریک از زوجین می تواند با استناد به آن نکاح را فسخ کنند.

عیوب سبب حق فسخ نکاح مشترک در زن و مرد

جنون تنها مصداق عیوب مشترک در زوجین بوده كه سبب حق فسخ می شود. بر طبق ماده 1121 قانون مدنی، جنون هر یک از زوجین به شرط استقرار، اعم از اینكه مستمر یا ادواری باشد، برای طرف مقابل سبب حق فسخ ازدواج می باشد.

قانون مدنی جنون را تعریف نکرده، اما طبق نظر فقها جنون یعنی اختلال عقل. پس فراموشی های سریع الزوال، بیهوشی های ناشی از هیجانات ناگهانی، و هم بیماری صرع جنون محسوب نمی شود. منظور از اختلال عقل آن بوده كه شخص در انجام وظایف عادی و معمولی روزانه خود نامتعادل شده و اعمال بدون هدف از او سر بزند.

حق فسخ نکاح به علت فریب در ازدواج

یکی دیگر از مواردی كه به طرفین حق فسخ را می دهد، تدلیس یا فریب در ازدواج می باشد. یعنی فرد صفت هایی را به خود نسبت بدهد كه آن ها را ندارد. مثلاً خواستگار خودش را دارای تحصیلات عالی یا ثروتمند یا متخصص در هنر خاصی معرفی کند؛ اما بعد از اینكه خطبه عقد جاری شد، عروس بفهمد كه همه چیزهایی كه درباره همسرش تصور می کرده، دروغ بوده.

حق فسخ نکاح به علت تخلف از شروط صفت

آخرین موردی كه به یکی از طرفین عقد حق فسخ عقد را می دهد، تخلف از شرط صفت می باشد. شرط صفت یعنی اینكه صفت خاصی در شخص شرط شده باشد، ولی بعد از عقد معلوم شود كه فرد فاقد آن وصف بوده.

صفت شرط شده باید دارای نفع و فایده ای عقلایی و مشروع باشد. ثانیاً باید صفتی باشد كه سبب ترغیب فرد شود. یعنی فرد با اتکا به این صفت، با شخص ازدواج کند؛ این می تواند اوصاف ظاهری، و یا درباره شخصیت مادی و معنوی فرد باشد.

تفاوت تدلیس با تخلف از شرط صفت در این بوده كه در تدلیس فرد قصد فریب دارد، ولی در تخلف از شرط صفت، فرد چنین نیتی ندارد، واقعاً خود را واجد آن صفت می داند، اما بعد از عقد متوجه می شود كه دارای آن وصف خاص نیست. مثل اینكه دختر یا پسری خود را منتسب به خانواده ای دارای ثروت و مقام بداند، ولی بعداً متوجه شود كه نسبتی با آن خانواده ندارد.

قواعد فسخ نکاح

1. هم فسخ نکاح و هم طلاق سبب انحلال عقد نکاح شده و از نظر عده نگه داشتن زن تفاوتی با هم ندارند.
2. خیار فسخ فوری بوده و در صورتی كه طرفی كه حق فسخ نکاح را دارد بعد از اطلاع یافتن از وجود علت فسخ، نکاح را فسخ نکند اختیار او از بین می رود؛ به شرط آنكه علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد. تشخیص مدتی كه برای امکان فسخ نکاح لازم بوده به نظر عرف و عادت است
3. حق فسخ نکاح قابل اسقاط می باشد. یعنی افراد می توانند از این حق خود صرف نظر کنند.
4. حق فسخ ازدواج به وارث منتقل نمی شود چرا كه در اثر موت، نکاح منحل می شود و دیگر موردی برای فسخ نکاح یا به ارث رسیدن حق فسخ باقی نمی ماند.
5. فسخ عقد نیاز به رضایت طرفین ندارد و کسی كه حق فسخ نکاح را دارد می تواند یک طرفه آن را انجام دهد.
6. فسخ کننده باید بالغ، عاقل و رشید باشد.
7. در مورد جنون، فسخ نکاح در مواردی امکان پذیر بوده كه به زمان ازدواج یکی از دو همسر از جنون دیگری آگاه نباشد. چون در صورتی كه با علم به جنون با او عقد کرده باشد اقدام به ضرر خود کرده و باید تحمل کند. مثل موردی كه با علم به حق فسخ و فوریت آن، از حق خود صرف نظر کرده.
8. در صورتی كه بعد از ازدواج مرد دچار جنون شود زن حق فسخ پیدا می کند. لیکن در صورتی كه زن بعد از ازدواج دچار جنون شود مرد نمی تواند نکاح را فسخ کند.

ثبت رسمی فسخ نکاح

همان طور كه گفته شد، فسخ نکاح امری یک طرفه می باشد. در واقع دارنده حق فسخ برای این کار ملزم به رعایت تشریفات خاصی نیست، و فقط با گفتن لفظ یا انجام عملی كه بر آن دلالت داشته باشد، نکاح را فسخ می کند.

اما ثبت رسمی آن مثل ازدواج و طلاق الزامی می باشد. به این منظور باید به دادگاه مراجعه کرد و بعد از صدور حکم مربوط از سوی دادگاه، فسخ نکاح را در دفاتر ازدواج و طلاق ثبت کرد.

نگاهی انتقادی به عیوب زوجین و حق فسخ نکاح در قانون مدنی

حق فسخ نکاح از جمله حقوقی بوده كه قانون مدنی به پیروی از فقه امامیه، برای زوجین در نظر گرفته بوده و هر یک از زوجین به استناد وجود عیب در طرف مقابل می تواند عقد نکاح را منحل سازد.

البته هم اکنون با پیشرفت های پزشکی بعضی از عیوب سبب فسخ نکاح، قابل درمثل و فرد بعد از درمان بهبودی خود را باز می یابد ولی پرسشی كه مطرح می شود این بوده كه آیا بعد از درمان عیب یا بیماری، حق فسخی كه قبل از درمان برای طرف مقابل به وجود آمده از بین می رود یا نه؟

در پاسخ به این پرسش دو دیدگاه متعارض وجود دارد، دیدگاه غالب در میان فقیهان متقدم امامیه كه از شهرت هم برخوردار است این بوده كه درمان را مسقط حق فسخ نمی داند، بر بقای حق فسخ حتی بعد از درمان تاکید می کند. در مقابل بعضی از فقیهان معاصر و حتی بعضی از فقیهان متقدم هم معتقدند كه با از بین رفتن بیماری یا عیب، ضرر ناشی از آن هم از بین می رود و علتی برای بقای حق فسخ وجود نخواهد داشت.

قانون مدنی با پیروی از دیدگاه مشهور در فقه امامیه از یک سو دامنه عیوب نکاح را محدود به چند عیب کرده و از سوی دیگر میان عیوب زن و مرد به نوعی تبعیض روی آورده و زن و مرد در این باره وضعیتی نامتعادل دارند. به دیگر سخن، بعضی از عیوب نکاح مثل جنون، عیب مشترک میان زن و مرد می باشد.

بعضی دیگر از عیوب هم به عنوان عیوب اختصاصی زن و مرد معرفی شده؛ مثل: عنن، خصاء و جب كه از عیوب مختص مردان محسوب می شود و جذام و برص، زمین گیری، نابینایی از هر دو چشم، قرن و افضاء كه از عیوب مختص زنان تلقی می شود، كه وجود آن در هر یک از زوجین، سبب ایجاد حق فسخ برای طرف مقابل خواهد بود.

حال با توجه به این كه هم اکنون بعضی از بیماری های مصرح در قانون مدنی همانند جذام، برص، افضاء، قرن و عنن در اثر پیشرفت های پزشکی قابلیت درمان یافته اند، دیگر نیازی به وجود حق فسخ در این موارد نیست؛ چرا كه مبنای حق فسخ در عیوب نکاح، دفع ضرر بوده كه دیگر با مرتفع شدن عیوب ضرری وجود ندارد.

افزون بر این بر اساس اصل دهم قانون اساسی قانون گذار باید با تدوین مقررات به تحکیم پایه های خانواده کمک کند و با توجه به این كه درباره تاثیر درمان در مقررات متن روشنی وجود ندارد باید بر آن شد كه قانون گذار با توجه به مصالح جامعه، این مهم را به دوش رویه قضایی گذارده تا به صورت موردی، موضوع بررسی شود.

پس باید رویه قضایی در این باره تصمیم بگیرد و به این سو سوق داده شود كه عیب بهبود یافته بعد از درمان، اساسا عیب تلقی نمی شود تا حق فسخ باقی باشد.

پس با توجه به درمان پذیری بعضی از عیوب نکاح و شیوع بعضی از بیماری های خطرناک درمان ناپذیر مثل ایدز و هپاتیت ضرورت دارد تا در زمینه عیوب نکاح قانون مدنی بازنگری شود تا اولا قانون گذار به صراحت بیماری های واگیر داری مثل ایدز را عیب به شمار آورد؛ ثانیا درمان عیب را مسقط حق فسخ تلقی کند و ثالثا میان زن و مرد در عیوب نکاح هم تعادل ایجاد کند.

تکلیف مهریه در فسخ نکاح

هرگاه فسخ بعد از نزدیکی باشد زن مستحق همه مهریه می باشد.

هرگاه فسخ ازدواج قبل از نزدیکی باشد زن حق مهر ندارد و استثناء عنن بودن مرد بوده كه در این مورد زن مستحق نصف مهریه می باشد.

به نظر اکثر حقوقدانان در صورت فسخ به علت تدلیس زن در هیچ فرضی نردیکی یا عدم نزیکی مهریه تعلق نمی گیرد.

نمونه دادخواست فسخ نکاح تدلیس
آیا در فسخ نکاح مهریه تعلق میگیرد
تفاوت فسخ نکاح و طلاق
تدلیس در ازدواج چیست
فسخ عقد موقت از طرف زن
فریب در ازدواج و مهریه
شرایط فسخ صیغه موقت
عنن چیست

شماهم نیاز به مشاوره و وکالت خانواده و طلاق دارید؟

ساوا اپ، مجموعه معتبر و موسسه قدرتمند ارائه خدمات مشاوره و وکالت حقوقی و کیفری می باشد و در تلاش است با ارائه بهترین خدمات مشاوره خانواده و طلاق انحصار وراثت به شما کمک کند بهترین دیدگاه را پیدا کنید و در نهایت با کمک وکیل خانواده برنده پرونده باشید. کافیست از طریق راه های ارتباطی ذکر شده تماس بگیرید.

ساوا اپ، مجموعه بزرگ و موسسه ارائه خدمات مشاوره حقوقی و وکالت در زمینه های مختلف توسط کارشناسان و وکلای پایه یک دادگستری از شما دعوت می کند با ما جهت مشاوره و دریافت وکیل به صورت آنلاین، تلفنی و حضوری تماس بگیرید. در کنار شما هستیم تا بهترین ها را برایتان رقم بزنیم.

نام و نام خانوادگی

ایمیل

توضیحات

تصویر امنیتی

ارسال نظر

پرسش:

پاسخ: